Tourette Sendromu Nedir?
Tourette Sendromu Nedir: İsmini, Gilles de La Tourette’den edinen Tourette sendromu, aslında nörolojik bir hastalıktır. Tekrar eden, istem dışı fiziksel hareketlere ve ses patlamalarına sebebiyet verir. Kesin nedeni tam olarak günümüz bilinmeyen Tourette (turet) sendromu halk arasında kısaca “tik” olarak bilinmektedir. Tikler, istemsiz kas spazmlarıdır. Bir grup kasın birden belli aralıklarla seğirmelerinden oluşmaktadırlar.
En sık görülen tik biçimleri şunları içerir:
- sürekli koklama
- homurdanmalar
- boğazını kaşıma
- yüz buruşturma
- omzunu sürekli hareket ettirme
- kafa hareketleri
ABD’de faaliyet gösteren Ulusal Nörolojik Bozukluklar ve İnme Enstitüsü’ne (NINDS) göre, Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 200.000 kişi Tourette sendromunun şiddetli semptomları gösteriyor. Ortalama 100 kişiden birinin hafif de olsa semptom gösterdiği ve bu sendromun erkekleri kadınlardan yaklaşık dört kat daha fazla etkilediği de bilinen gerçekler arasında.
Tourette Sendromunun (Tourette Syndrome) Belirtileri Nelerdir?
Semptomlar kişiden kişiye değişebilir, başınız veya boynunuzdaki küçük kaslardaki tiklerle başlar ve genellikle 3 ila 9 yaşları arasında ortaya çıkarlar. Devamında bu tikler kollarınıza, gövdelerinize ve birçok uzvunuzda olabilir.
Tourette sendromu teşhisi konan kişilerde genellikle hem motor tik hem de vokal tik bulunur.
Semptomlar bazı durumlarda ağırlaşabilmektedir:
- heyecan
- stres
- anksiyete (kaygı)
Bu gibi durumlarda semptomlarınız kötüleşebilir, belirtiler gençlik yıllarında daha şiddetlidir.
Tikler, motor ve vokal tik olarak ikiye ayrılırken; bu iki tür de kendi içlerinde basit veya karmaşık tikler olarak iki farklı şekilde incelenirler.
Basit tikler genellikle sadece bir kas grubunu kapsar ve kısadır. Karmaşık tikler ise birkaç kas grubunu içeren koordineli hareket kalıplarıdır.
Motor Tikler
Vokal Tikler
Tourette Sendromunun Sebebi Nedir, Nasıl Ortaya Çıkar?
Tourette, oldukça karmaşık bir sendromdur ve beyninizin çeşitli bölümlerindeki anormalliklerden ve bunları birbirine bağlayan sinir devrelerinden kaynaklanır. Beyninizin motor hareketlerini kontrol etmesini sağlayan loblarında bulunan anormalliklerden kaynaklanıyor olduğu düşünülmektedir.
Beyninizin sinir uyarılarını ileten kimyasal hormonlardaki dengesizliklerden de kaynaklanıyor olabilmektedir, bu hormonlar:
- dopamin
- serotonin
- norepinefrin
Tabii tüm bu belirttiklerimize rağmen, Tourette sendromunun özellikle kesin nedeni henüz bilinmemektedir ve bunu önlemenin bir yolu yoktur. Konuyla ilgilenen araştırmacılar, kalıtsal (genetik) sorunlardan kaynaklanmasını da oldukça olası görüyor. Yapılan çalışmalar, Tourette sendromuyla ilişkili olabilen genleri belirlemeye dayalı olarak devam ediyor.
Tourette Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Sağlık uzmanınız size semptomlarınız hakkında bazı sorular yöneltecektir. Teşhis, özellikle en az 1 yıl süresince devamlı olarak ortaya çıkan tikler olması durumunda koyulmaktadır. Tanı koyma konusunda acele edilmemelidir, çünkü en küçük bir hata yanlış bir tedaviye sebep olabilmektedir.
Bazı rahatsızlıklar, Tourette semptomlarıyla benzer olabileceğinden ötürü bazı ek testler yapılması gerekebilmektedir. Bu nedenle sağlık uzmanınız MR, CT veya EKG çekilmesi gibi çeşitli film taleplerinde bulunabilmektedir.
Bu sendromu belirtileri olan kişilerde aşağıdakiler gibi bazı rahatsızlıklar olması muhtemeldir:
- dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
- obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- uyku bozukluğu
- anksiyete bozukluğu
- çeşitli kişilik ve duygu-durum bozuklukları
Tourette Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Belirtileriniz şiddetli değilse tedaviye ihtiyacınız bulunmamaktadır ve doktorunuz zaten önermeyecektir. Ciddiyse veya kendinize zarar verme düşüncelerine neden oluyorsa, buna karşı çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur. Sağlık uzmanınız, nasıl bir tedavi uygulanması gerektiği konusunda size rehberlik edecektir.
Terapi Tedavisi
Sağlık uzmanınız davranışsal terapiler veya psikoterapi önerebilmektedir. Bu, lisanslı bir ruh sağlığı uzmanıyla bire bir danışmanlık şeklinde uygulanır.
Davranışsal terapi şunlardan oluşur:
- farkındalık eğitimi
- tiklerle başa çıkman yolları
- tikler için bilişsel davranışsal müdahale
Terapistiniz ayrıca psikoterapi seansları sırasında aşağıdaki yöntemleri kullanabilmektedir:
- hipnoz
- rahatlama teknikleri ve meditasyon
- derin nefes egzersizleri
Duruma göre grup terapisi de tavsiye edilebilmektedir. Bu da Tourette sendromu olan aynı yaş grubunuzdaki kişilerle birlikte danışmanlık almanız şeklindedir.
İlaçlarla Tedavi
Tourette sendromunu tek başına iyileştirebilen hiçbir ilaç yoktur. Bununla birlikte, sağlık uzmanınız semptomlarınızın tedavisinde kullanılması üzere aşağıdaki ilaçlardan birini veya birkaçını reçete edebilmektedir:
Haloperidol (Haldol), Aripiprazol (Abilify), Risperidon (Risperdal) veya Diğer Nöroleptik İlaçlar: Bu ilaçlar beyninizdeki dopamin reseptörlerini bloke etmeye veya azaltmaya ve tiklerinizi yönetmeye yardımcı olabilir. Yaygın yan etkiler arasında kilo alımı ve zihinsel bulanıklık olabilmektedir. Bu sebeple doktor talimatına uygun şekilde dozlara dikkat ederek kullanılmalıdır.
Metilfenidat (Ritalin): Ritalin gibi ilaçlar daha çok dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) semptomlarıyla beraber ortaya çıktığında önerilmektedir. Özellikle talimat dışı kullanılması durumunda yan etkilere sebep olabilmektedir.
Klonidin: Bir tansiyon ilacı olan klonidin ve diğer benzer ilaçlar tikleri azaltmaya, öfke ataklarını yönetmeye ve dürtüleri kontrol etmeye yardımcı olabilmektedir.
Topiramate (Topamax): Tikleri azaltmak için topiramat reçete edilebilmektedir. Bu ilacın amacına uygun kullanılmaması durumunda yorgunluk, kilo kaybı ve böbrek taşı oluşma ihtimali vardır.
Nörolojik Tedaviler
Beyin stimülasyonu, Tourette sendromunu şiddetli olarak yaşayan kişilerde kullanılan bir başka tedavi şeklidir. Tourette sendromlu kişiler için, bu tedavinin etkinliğine dair araştırmalar sürmektedir.
Sağlık uzmanınız, hareketleri kontrol eden bölümleri uyarmak için beyninize pille çalışan bir cihaz yerleştirebilmektedir. Alternatif olarak, bu bölgelere elektriksel uyarılar göndermek için beyninize ek bir sistem de yerleştirilebilmektedir; ancak bu çok çok nadir uygulanan bir tedavidir. Doktorunuz, semptomlarınızın şiddetine göre size en uygun tedaviyi önerecektir.
Destek Talep Etmek Neden Önemlidir?
Tourette sendromuyla yaşamak, yalnız kalma ve insanlardan izole olmanız gibi durumlara sebep olabilmektedir. Ataklarınızı ve tiklerinizi yönetememek, birçok sosyal etkinliğe katılma konusunda isteksiz olmanıza yol açabilmektedir.
Ancak şunu unutmamalısınız, sahip olduğunuz sorunların çözümü mevcuttur ve yolu da destek almaktan geçer.
Örneğin, sağlık uzmanınızla yerel destek grupları hakkında konuşun. Ayrıca yukarıda bahsettiğimiz gibi grup terapisini de düşünebilirsiniz, en etkili tedavi yolu budur. Bu tip destek grupları ve grup terapisi, depresyon ve sosyal olarak izole olma dürtünüzle başa çıkmanıza yardımcı olabilmektedir.
Sizinle aynı duruma sahip olanlarla tanışmak ve bir bağ kurmak, özellikle yalnızlık hissinizi ortadan kaldıracak ve tedavi sürecini kolaylaştıracaktır. Onların mücadelelerini ve yaşadığı zorlukları dinlerken, farkında olmadan hayatınızda uygulayabileceğiniz tavsiyeler de edinebilirsiniz.
Tourette sendromu ile yaşamak zorunda olan bir sevdiğiniz varsa, bir aile destek grubuna katılabilirsiniz. Aynı zamanda durum hakkında daha çok bilgiye sahip olabilirsiniz. Unutmayın, Tourette ile ilgili ne kadar çok şey bilirseniz, sevdiklerinizin başa çıkmasına o kadar çok yardımcı olabilirsiniz.
Özellikle Tourette sendromlu bazı çocuklar, akranları tarafından zorbalığa uğrayabilmektedir. Eğer bir ebeveynseniz ve çocuğunuz bu sorunla karşı karşıya ise, en büyük destekçisi siz olmalısınız.
Sahip olunan tikler ve istemsiz hareketler, kısacası çocuğunuzun ders dinlerken ve çalışırken odaklanma yetisini olumsuz etkileyebilmektedir. Bu durumda yapılacak şey, alanında uzman bir terapistten tavsiyeler alarak çocuğunuzun sorunlarını yenmesine yardımcı olmaktır.
Transpozon Nedir?
Tourette Sendromu Ciddi Bir Sorun Mu?
Tourette sendromu yaşayan birçok insan gibi, semptomlarınızın zamanla kendiliğinden geçtiğini görebilirsiniz. Belirtileriniz tamamen kendiliğinden geçebilmekte ve tedaviye gerek olmayabilmektedir.
Tedavideki yöntemlerindeki ilerlemeler, sağlık ekibiniz ve destek grupları sayesinde, tatmin edici bir yaşam sürmenize yardımcı olabilecek şekilde semptomlarınızı yönetebilirsiniz. Tourette sendromunun zekanızı veya yaşam kalitenizi etkilemeyen bir durum olduğunu hatırlatıp yüreğinize su serpmeyi unutmuyor ve yazımızı burada sonlandırıyoruz.
