Homo Sapiens Nedir?
“Homo sapiens nedir? Bu kelimenin anlamı nedir?” gibi sorular soruyorsanız, cevap sizsiniz. Hatta durun durun, o biziz! Sizler, bizler ve bu gezegendeki diğer tüm insanların ait olduğu tür Homo sapiens’tir. Dilerseniz gelin, hakkında kitaplar yazılan, filmler ve belgeseller çekilen Homo Sapiensleri detaylı bir şekilde açıklamaya çalışalım.
Homo Sapiens Ne Zaman Ortaya Çıktı?
Homo sapiens, modern insanın bilimsel ismidir. 300.000 yıl önce yaşanan geniş çaplı bir iklim değişikliği döneminde, Afrika’da ortaya çıkmıştır. Homo sapiensler, günümüzde yaşayan tüm modern insanlar gibi yiyecek topladılar, avcılık yaptılar. Başka bir deyişle zorlu şartlarda hayatta kalmayı sağlayacak yenilikler geliştirdiler.
Homo sapiens yani modern insanlar, anatomik olarak önceki insanlara kıyasla iskeletlerinin hafif yapısıyla karakterize edilebilmektedir. Bununla birlikte düz ve neredeyse dikey bir alına ve yüksek tonozlu bir kafatasına sahiptir. Modern insanların yani bizlerin yüzü, antik insan ırklarının yüzüne göre çok daha narin bir yapıdadır ve dişlerimiz de oldukça küçüktür.
Bilim insanları bazen, tarih öncesi zamanlarda yaşayan türümüzün temsilcilerine atıfta bulunmak için “anatomik olarak modern Homo sapiens” terimini kullanmaktadırlar.
Homo Sapiensin Keşfi
Diğer antik insan ırklarından farklı olarak, Homo sapiens’in gerçek bir örneği yoktur. Bir başka deyişle, araştırmacıların “Homo sapiens’e adını veren örnek” olarak tanıdığı belirli bir Homo sapiens birey yoktur. Türümüz ilk olarak 1758’de tanımlansa da, o zamanlar bu gibi türleri örneklendirmek pek de alışılan bir şey değildir. Söylentilere göre, 1994 yılında paleontolog Robert Bakker, Edward Drinker Cope’un (1897 de ölmüş bir insan) kafatasını, antik homo sapiens kafatası olarak ilan etti. Kendisi de büyük bir paleontolog olan Cope 1897’de öldüğünde, iskeletini ve kalıntılarını bilime miras bırakmıştır. Bu kalıntılar, Pensilvanya Üniversitesi’nde saklanmıştır. Ancak bir türün örneği, o türe adını veren araştırmacı yazarlar tarafından incelenmelidir. Bu nedenle Cope’nin kalıntıları bu amaç için uygun görülmüyor.
Kendi türümüz hakkında her şeyi bilmiyoruz, ama günden güne daha fazlasını öğrenmeye devam ediyoruz! Modern insanların fosilleri, genetiği, davranışları ve biyolojisi üzerine yapılan çalışmalar vardır. Bu çalışmalar sayesinde kim olduğumuz hakkında zamanla birçok şeyi öğrendik.
Aşağıda, Homo sapiensle ilgili gelecekteki keşiflerle cevaplanabilecek, hâlâ cevaplanmamış sorulardan bazıları bulunmaktadır:
- Doğrudan evrimsel atamız kimdir? Birçok paleoantropologun düşündüğü gibi Homo heidelbergensis miydi, yoksa başka bir tür mü?
- Homo neanderthalensis (Neandertaller) ve Denisovans (Denisovanlar) olarak bilinen eski türler de dahil olmak üzere türümüz ve diğer soyu tükenen yakın akrabalar arasında ne kadar yakınlık var?
- Gelecek, türümüz için evrimsel olarak ne vaad ediyor?
Dünyadan Eşsiz Monolit Manzaraları
Homo Sapiensler Nasıl Hayatta Kaldı?
Tarih öncesi Homo sapiensler sadece taş aletler üretmekle kalmamıştır. Aynı zamanda onları kullanmakta uzmanlaşmışlardır. Bunlar dışında kompozit taş aletler, balık kancaları ve zıpkınlar, yaylar ve oklar, mızraklar ve dikiş iğneleri de dahil olmak üzere çeşit çeşit özel aletler yaptı.
Milyonlarca yıl boyunca, hem antik hem de modern olan tüm insanlar, yiyecek bulmak için ciddi bir çaba harcadılar. Her gün bitkiler topladılar, geliştirdikleri aletlerle hayvanları avlayıp besin kaynaklarını bu yolla sağladılar. 164.000 yıl önce, modern insanlar kabuklu deniz hayvanlarını ilk kez toplamaya başladı ve pişirdi. Ayrıca yine günümüzden 90.000 yıl, özel balıkçılık araçları yapmaya başladılar. Bununla birlikte önemli bir besin kaynağına daha ulaşmış oldular. Geçtiğimiz son 12.000 yıllık süreçte ise Türümüz Homo sapiens, yiyecek üretmeye ve çevreyi değiştirmeye başladı.
Homo Sapiensler Yerleşik Hayata Geçiyor
İnsanlar bu dönemde, bazı bitki ve hayvanların büyümesini ve çoğaltılmasını kontrol edebileceklerini keşfettiler. Bu keşif, zamanla çiftçilik ve hayvancılığın ortaya çıkmasını sağladı. İnsanlar yiyecek üretmek için daha fazla zaman harcadıkça, yerleşik hayata geçiş yaptılar. İlk etapta köyler, sonra köylerden kasaba, devamında ise kasabalardan büyük şehirler ortaya çıkardılar. Yiyecek kaynakları arttıkça ve yaşam şartları iyileştikçe, homo sapiens nüfusu ciddi bir artış gösterdi.
Homo sapiensler, diğer antik insan türlerinin de sahip olduğu birçok fiziksel ve davranışsal özelliklere sahiptir. Çevre geliştikçe ve daha öngörülemez hale geldikçe, atalarımızın nesillerini sürdürmesine büyük yardımları dokunmuştur. Ürettikleri özel aletleri, yukarıda da açıkladığımız gibi daha iyi ve gelişmiş aletler üretmek için kullandılar; çeşitli hayvansal ve bitkisel yiyecekler yediler; ateşi kontrol etmeyi öğrendiler, barınaklarda yaşadılar ve bazen hiç tanışmadıkları insanlar da dahil olmak üzere geniş sosyal ağlar kurdular. Aralarında kaynak alışverişinde bulundular; sanat, müzik, kişisel süslemeler, ritüeller ve sembolik dünyalar oluşturdular. Zamanla her kıtaya yayılıp nüfuslarını büyük ölçüde büyüttüler. Dünyayı, tamamen kendilerine fayda sağlayacak şekilde değiştirdiler. Ancak bu dönüşüm, zamanla diğer türlere ve çevreye zarar vermeye başladı. Gerisini zaten biliyorsunuz; küresel ısınma, iklim değişikliği, artış gösteren sera gazları…
Homo Sapienslerin Evrimi Hakkında Kısaca
İncelenen fosiller ve DNA yapıları, homo sapienslerin primat düzenine ait 200’den fazla türden biri olduğunu doğruluyor. Bu büyük grup içinde insanlar, “büyük maymun” ailesi içinde yuvalanmaktadır. Bugün yaşayan maymunların hiçbirinden evrimleşmiş olmasak da, şempanzeler, goriller ve orangutanlar (büyük maymunlar) ve diğer maymunlarla ortak özellikler paylaşıyoruz. Büyük olasılıkla, en yakın soyu tükenmiş akrabalarımız ve Neandertallerle ortak atamız olan Homo heidelbergensis’ten evrimleştik.
