Arama Motoru Nedir: Ansiklopedilerin raflarda sabitlendiği günümüz dünyasında arama motorları artık her şeyimiz. Tam da bu yüzden hem bilgiyi arayan hem de içerik üreten tarafların arama motoru nedir nasıl çalışır konusunu anlaması gerekiyor. Yemek yaparken, veteriner ararken, makale yazarken, alışveriş yaparken, haberleri takip ederken hep elimizin altında olan, hatta avuç içimize sığan koca bir bilgi kaynağı diyebileceğimiz arama motorları nasıl çalışır?
Arama Motoru Nedir Nasıl Çalışır?
Arama motoru, bilgiyi sorgulayan kullanıcılara sonuç sağlamak amacıyla internette var olan bütün web siteleri ve sayfalarındaki içerikleri inceleyerek kategorize eden ve bazı algoritmalar kullanarak sayfaları kullanıcıya en doğru sonucu verecek şekilde listeleyen / sıralayan sistemdir. En yaygın kullanılanlar Google, Yandex, Yahoo olmakla birlikte yüzlerce arama motoru olduğunu söyleyebiliriz.
Bir gün içerisinde sadece kendi yaptığımız aramaları dahi düşünecek olursak çok geniş bir içerik çeşitliliğinde milyarlarca web sayfası olduğunu biliyoruz. Aradığımız her şeyi bulabileceğimiz bu durum aslında kendi içerisinde epey dezavantajlı. Arama motoru nedir nasıl çalışır sorusunun en kestirme cevabını da burada bulabiliriz: Arama motorları, bütün bu içerik bolluğunda doğru ve güncel bilgiye ulaşabilmemiz, zaman ve enerji kaybetmememiz için en iyi sonuç sıralamasını yapmaya çalışan yardımcılarımızdır.
Evet, internette milyonlarca web sayfası var; ancak arama motorlarının olmadığı bir dünyada ihtiyacımıza en uygun olan içeriği bulmamızın yolu hiç de kolay değil. Aradığımız bilgiyi, adresini bildiğimiz web siteleri üzerinden bulabiliyor olsak bile, o içeriğin konuyla ilgili en güncel ya da en doğru içerik olup olmadığını bilmemiz çok zor. Eğer arama motorları olmasaydı bu yöntemle bizim için çok daha faydalı olabilecek, tam da aradığımız şey olan pek çok içeriği / bilgiyi gözden kaçırabilirdik.
Arama motorları nasıl çalışır dediğimizde basitçe 3 adımdan bahsediyoruz aslında;
- Arama motoru botları, web sayfalarını bulur, tarar ve dizine ekler.
- Kullanıcılar, arama motorunun kullanıcı arayüzüne bulmak istedikleri bilgiyle ilgili anahtar kelimeleri yazıp ve aratırlar.
- Arama motoru, yapılan aramayla en alakalı olan içerikleri sonuç sayfasında (SERP) sıralar.
SORU: SERP Nedir? Açılımı, Search Engine Results Page olan SERP, arama motoru sonuç sayfası anlamına gelir. Arama motorunda herhangi bir sorguluma yaptığınızda karşınıza gelen ilk sayfadır.
Arama motoru nedir nasıl çalışır diye sorduğumuzda tarihine de kısaca değinmeliyiz. Bütün o başarı hikayeleriyle birlikte geliştirilen ilk arama motorunun Google olduğunu düşünebiliriz; fakat gerçek öyle değil. 1990 yılında Archie isimli arama motoru ile başlıyor hikaye. Günümüzde kullandığımız arama motorlarından çok farklı bir yapıda olan Archie, dosya arama üzerine kurulu bir mantıkla çalışıyordu. 1994 yılında, günümüz arama motoru mantığına en yakın olan Altavista üretiliyor. Daha sonra Google, Yahoo ve Webcrawler’ın üst düzey arama teknolojileri ile birlikte Altavista yarışın dışında kalıyor. 4 Eylül 1998 tarihinde kurulan Google’ın hikayesi de 1995 yılında Larry Page ve Sergey Brin’in Stanford Üniversitesi’nde tanışmasıyla başlıyor.
Sonuç Sıralamasında Önemli Olan Ne?
Tekrar arama motoru nedir nasıl çalışır sorusuna dönelim. Önceliği arama yapan kullanıcılara en iyi sonucu sunmak olan arama motorları, bilginin sadece hangi web sayfalarında bulunduğunu değil, farklı algoritmaları sayesinde aynı zamanda hangi sayfada kaliteli bilginin bulunduğunu da bilir.
Örneğin en ilgili ve faydalı sonuçlar için Google’ın geliştirdiği PageRank teknolojisi sayesinde web siteleri ve sayfaları bazı faktörler dikkate alınarak puanlanır. Sonuç sıralaması da web sitelerinin kalite puanlarına göre yapılmaktadır. Pek çok kriter dikkate alınarak verilen 0-10 aralığındaki bu puan, günlük olarak değişebilmektedir. Pagerank değerinizin ne kadar yüksekse sonuç sıralamalarında o kadar üstte görünürsünüz. Pagerank teknolojisinin Google’ın büyümesindeki en önemli etken olduğunu da ekleyelim.
Web sitesi sahipleri arama sonuçlarında ilk sıralarda çıkmak istiyor olabilmektedir; ancak bunun için ücretli reklam oluştursalar dahi, söylediğimiz gibi arama motorlarının en önemli önceliği kullanıcıya en iyi sonucu sunmaktır. Dolayısıyla bunu unutun. Evet, arama motorlarının gelirlerinin çoğunluğu reklama dayalı; ancak aslında onların değerlerini belirleyen şey, ne kadar kullanıcıya ulaştıkları, ne kadar kullanıcı tarafından tercih edildikleri. Bu nedenle de bütün bu sonuç sıralaması, kullanıcıya fayda sağlama mantığı üzerine kurulmuştur. Tahmin edeceğiniz gibi pazardaki rekabet de bunun üzerine kurulu. Öte yandan arama motorları kullanıcılar için ne kadar başarılı sonuçlar üretirse zaten reklam gelirleri konusunda da o kadar başarılı oluyor. Özetle her şeyin başında kullanıcı memnuniyeti var.
Arama yapan taraf olmak bir yana, özellikle içerik üreten yani işlerini bir web sitesi üzerinden yürüten taraftaysanız arama motorları nasıl çalışır konusunda her şeyi bilmelisiniz. Arama motorlarının nasıl çalıştığını kavramanız sitenizi arama motorları için optimize etmeniz açısından hayati önem taşır. Onlarla aynı mantığı paylaşmadığınız sürece internette görünür olmanız neredeyse imkansızdır.
Arama Motorları Nasıl Çalışıyor?
Arama motoru nedir nasıl çalışır kısaca özetledikten sonra artık detaylara inebiliriz: İşinizi internet üzerinden yürütüyorsanız, kendinizi sıklıkla şunu anlamaya çalışırken bulabilirsiniz: Aramalarda hangi web sayfasının ilk sırada, hangisinin ikinci sırada yer alacağına nasıl karar veriliyor? Bu sorunun cevabı tamamen arama motorlarının algoritmalarında gizli.
Yine de söylemekte fayda var, bu algoritmalarının nasıl çalıştığına dair bilgimiz ancak şirketlerin yaptığı açıklamalar kadar. Arama motorları, hem rekabet hem de kullanıcıların bu bilgileri kötüye kullanmaması için algoritmaları hakkında detaylı açıklamalar yapmıyor. Bu nedenle de arama motorları nasıl çalışır konusu bugün epey karmaşık; ancak her arama motorunun kullandığı algoritmalar farklı olsa da temelde çalışma prensiplerinin aynı olduğunu söyleyebiliriz.
Şimdi, biz arama yapmadan önce sistemde neler olduğunu, arama motorları nasıl çalışır açıklamamızda bahsettiğimiz 3 adımla anlamaya çalışalım. Arama motorlarının görevi:
- Milyarlarca web sayfasını keşfetmek ve taramak
- İçeriğin değerini ölçmek ve belirlemek
- Arama sonuçlarında yapılan sorguyla en alakalı olan içerikle başlayacak şekilde sıralama yapmak
Arama motorları nasıl çalışır basamaklarının detayları:
1. ADIM: Tarama Nedir?
Bildiğimiz gibi internetteki bütün sayfaların kaydolduğu bir depo bulunmuyor. Bu nedenle de arama motorlarının ilk olarak web’de hangi sayfaların olduğunu bilmesi gerekir. Tarama adımına, kısaca arama motorunun sayfayı / içeriği bulduğu ve incelediği adım diyebiliriz. Bu süreç keşfetme aşamasıyla başlar. Keşfetme site sahiplerinin ya da yöneticilerin webmaster araçları vasıtasıyla arama motorlarına gönderecekleri site haritası sayesinde yapılabileceği gibi, zaten indekslenmiş bilinen bağlantılar (linkler) takip edilerek de yapılabilir. Basitçe site sahibi bir şey yapmasa da arama motorları taradıkları sayfada bulunan linkleri takip ederek yeni sayfalar keşfedebilir, tarayabilir ve dizine ekleyebilir. Ancak hızlı keşfedilme, taranma ve dizine eklenme, aynı zamanda da bu süreçte kontrol sahibi olmak için arama motorlarıyla iletişim kurmak en iyisidir.
NOT: Eğer bir web sitesi sahibiyseniz arama motorlarına bu tarama; aynı zamanda dizine ekleme işlemleri için ücret ödemezsiniz.
Arama motoru botları nedir diye bakacak olursak kısaca arama motorlarının web sayfalarını taramak için kullandığı Spider ya da Crawler da denen özel yazılımlardır diyebiliriz. Botlar,
- linkler aracılığıyla bir sayfadan diğerine geçerek sürekli olarak dizine eklenecek yeni bağlantılar (web sayfaları) arayıp bulur.
- buldukları web sayfasından arama sonuçları için gerekli bazı bilgileri toplar.
- bu işlemi çok hızlı bir şekilde gerçekleştirir.
UYARI: Bu noktada unutulmaması gereken bir şey vardır; botların keşfettiği her içerik arama motorunun dizinine eklenmez. Burada devreye tabii ki içeriklerin özgünlüğü giriyor. Aynı içeriğin pek çok kopyasını arşivlemek istemeyen botlar, pek çok kopya arasından birini seçmek durumundadır.
Crawler’lar bir web sitesini keşfettiğinde;
- Kod yapısı,
- İçerik yapısı, özgünlüğü (kopya olmaması) ve uzunluğu
- Sayfadaki linkler (sayfaya gelen ve sayfadan giden)
- Anahtar kelime yoğunluğu gibi bilgileri toplar.
Bu bilgilerin crawler’lar aracılığıyla toplanarak arama sonuçlarında kullanılmak üzere bir veri tabanında depolanmasına crawling denir. Bu işlem belirli aralıklarla tekrar tekrar yapılmaktadır ve crawling işleminin sıklığı siteden siteye değişmektedir. Örneğin kopya olduğu düşünülen içerikler daha az sıklıkta taranır.
Arama motoru botlarının hareketleri site sahipleri tarafından kısıtlanabildiği gibi tamamen engellenebilir de. Bunun için kullanılan ve crawler’lara sitenin neresini tarayıp neresini tarayamayacağını anlatmak için üretilen metin dosyalarına robots.txt dosyası denir. Bu dosya, çeşitli araçlar kullanılarak doğru bir şekilde oluşturulmalı ve web sitesinin kök dizinine eklenmelidir (Kök dizini, bir web sitesini oluşturan tüm dosyaları barındıran klasördür).
Ayrıca botların işini kolaylaştıran sitemap (site haritası) dosyası oluşturulmaktadır. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi webmaster hesabı yoluyla arama motorlarına site haritanızı gönderebilirsiniz.. Arama motoru nedir nasıl çalışır sorunusun ilk basamağı yani TARAMA adımı bu şekilde gerçekleşiyor.
UYARI: Arama motorları, linkler üzerinden ilerlediği için hem site için linklemenizin iyi bir şekilde yapılması; hem site haritasının doğru bir şekilde oluşturulması hem de backlink almanız gerektiğini unutmayın. Ayrıca sonuçlarda üst sıralarda yer almak için link (URL) yapınızı nasıl inşa ettiğiniz de çok önemli bir konu.
NOT: Web sitenizin keşfedilme ve tarama adımlarını başlatmak için webmaster yönetici araçları hakkında bilgi alabileceğiniz içeriklerimizi inceleyebilirsiniz:
2. ADIM: Dizine Ekleme Nedir?
Arama motorlarının, kullanıcılara en doğru / ilgili / faydalı sonuçları verebilmesi için; internetteki bütün web sayfalarının ne içerdiğini bilmesi gerekir. Bu bağlamda da bir web sayfası, crawler’lar tarafından keşfedildikten; aynı zamanda gerekli bilgiler toplandıktan sonra arama motoru dizinine eklenir. Dizine eklemeyi, arama motorunun her içeriği kategorize etmesi şeklinde düşünebilirsiniz. Bunun sonucunda ortaya devasa bir liste çıkar ve arama sonuç sayfasında (SERP) sıralanan sonuçların kaynağı bu listedir. Başka bir ifadeyle bu 2. adımda sayfanın dizine eklenip eklenmeyeceğine karar verimektedir de diyebiliriz.
Botların sayfa içeriğiyle ilgili topladıkları bilgiler sonucunda; aynı konuya sahip farklı web sayfalarının içerik kaliteleri, çeşitli parametrelere dayanarak belirlenmektedir. Burada devreye pagerank gibi sistemler girer. Arama motorları, içerik ne kadar popülerse yani ne kadar çok tıklanıyor, paylaşılıyor ise o kadar değerlidir varsayımıyla hareket eder. Arama motoru botlarının ne yaptığını artık biliyoruz. Şimdi sırada arama motorları nasıl çalışır sorusuna dair en karmaşık kısım var.
3. ADIM: Sıralama Nedir?
Sıralama (ranking), arama motoruna bir şey sorduğunuzda sizin için en faydalı olabilecek içeriklere karar vermesi ve bu içerikleri listeleme sürecidir. Peki arama motoru buna nasıl karar veriyor? İlk olarak, bu kararı vermek için pek çok farklı faktörü göz önünde bulundurduklarını söyleyelim. Konumunuz, kullandığınız cihaz, kullanıcı geçmişiniz bunlardan bazıları. Yani arama sonuçları kişiden kişiye değişebiliyor.
Arama motorlarının kullandıkları algoritmalarla her web sayfası için bir puanlama yaptığını söylemiştik. Sonuç listesi de bu puanlamaya göre oluşuyor. Sonuç sıralamalarında üstte yer almak için Arama Motoru Optimizasyonu (SEO) oldukça önemli bir konu. Her arama motoru için değişebilmesiyle birlikte bu kriterler içerisinde;
- sitenizin yaşı,
- ne kadar hızlı yüklendiği,
- sayfanıza gelen ya da sayfanızdan giden linkler,
- sitenizin mobil uyumlu olup olmadığı,
- içeriklerinizin ne kadar güncel olduğu, uzunluğu, özgünlüğü
- sayfanıza gelen kullanıcıların davranışları (sayfada ne kadar süre kaldıkları vs.) gibi başlıklar bulunmaktadır.
NOT: Sıralama adımıyla ilgili bildiğimiz şeyler arama motorlarının paylaştığı bilgilerle sınırlı. Bu nedenle de arama motorlarındaki gelişmeleri takip etmeli, yeni açıklamaları değerlendirerek; daha iyi bir sıralama için neler yapmanız gerektiğini planlamalısınız. Örneğin Google, sonuçları listelemek için 200’den fazla faktör kullandığını söylüyor. Sık sık vurguladığımız gibi arama motorları için önemli olan kullanıcılara fayda sağlayan içerikleri ön plana çıkarmak.
Eğer bir web sitesi sahibiyseniz arama motorları nasıl çalışır konusunda emin olmanız gereken en önemli şey, yukarıda da belirttiğimiz gibi; bu sistemin isteyenin ilk sırayı alabildiği bir sistem olmadığı.
En Çok Kullanılan Arama Motoru Nedir?
En fazla kullanılan arama motoru nedir sorusunun cevabı o kadar da zor değil. Hepimiz bildiği gibi pazarın lideri Google. Neredeyse tüm dünyada ve Türkiye’de rakiplerinden çok çok daha önde.
En çok kullanılan arama motorları hakkında bilgi almak için farklı zaman dilimlerinde günlük, haftalık ya da aylık olarak veri sunan NetMarketShare’i kullanabilirsiniz. Ekim 2019 ve Ekim 2020 tarihleri arasında sadece masaüstü cihazlarda %70 kullanım oranına sahip Google’ı ; %13.22 ile Bing, %12.37 ile Baidu, %2.12 ile Yahoo ve %1.21 ile Yandex takip ediyor.
Bazen veriler çelişkili olabiliyor. En çok kullanılan arama motoru nedir konusunda farklı veriler görmek için statcounter’ı da inceleyebilirsiniz. Çok daha kolay bir arayüze sahip. Kasım 2019 ve Kasım 2020 tarihleri arasında tüm farklı cihazlarda; Google %92.16 ile lider konumdayken onu,
%2.88 ile Bing,
%1.52 ile Yahoo,
%1.14 ile Baidu
%0.61 ile DuckDuckGo takip ediyor.
Ülkelere göre en çok kullanılan arama motoru nedir sorusuna bakalım: Türkiye’de aynı tarih aralığında tüm farklı cihazlarda Google %80.53 ile lider konumdayken onu,
%14.59 ile Yandex,
%2.63 ile Yahoo,
%1.45 ile Bing,
%0.60 ile Yandex RU
%0.17 ile DuckDuckGo takip ediyor.
Rusya merkezli olduğu için Yandex’in Rusya pazarında lider olduğunu düşünebilirsiniz; ancak Google’ın kullanım oranı %62.01 iken Yandex’in kullanım oranı %35.73. Çin’de ise beklenildiği gibi %89.41 ile Baidu lider ve onu; %4.51 ile Bing ve %2.98 ile Google takip ediyor.
NOT: Google’ açık ara önde olması SEO faaliyetleri açısından da önemli bir veri. Arama motoru optimizasyonu yaparken Google’ın önerilerini dikkate almalısınız.
Google’da Arama Yapmanın Kısa Yolları
Arama motoru nedir nasıl çalışır sorusunun bir bölümü de aslında bu konuyla ilgili. Arama motorları artık avucumuzun içinde ve bilgiye ulaşmak denilince de akla ilk gelen Google. Tam da bu sebeple, sizin için çok daha faydalı olabilecek sonuçlara ulaşmanız açısından bu tür ipuçları son derece önemlidir.
Arama verimliliğinizi artırmak için kullanabileceğiniz ipuçları:
“…” Kullanımı: Aradığınız ifadenin tam olarak geçtiği içerikleri bulmak istiyorsanız ifadeyi tırnak işareti içerisinde yazmalısınız.
Belirli Bir Dosya Türünde Arama Yapma: Aratmak istediğiniz ifadeyi yazdıktan sonra sonuna filetype:pdf eklemesi yaparsanız; size pdf dosyası şeklinde olan sonuçları gösterir.
Başlıklarda Arama: Bir kelimeyi sadece içerik başlıklarında aratmak istiyorsanız intitle:kelime ifadesiyle arama yapabilirsiniz.
