Anadolu Uygarlıkları: Lidyalılar
İlk Çağ’da Anadolu’nun batısında Büyük Menderes ve Gediz nehirleri arasında kalan bölgeye Lidya ve burada oturan kavime de Lidyalılar denilmekteydi.
Siyasi Tarih ve Devlet İdaresi
Lidyalıların tarihlerinin ilk dönemleri karanlık olmakla birlikte, önceleri Büyük Hitit İmparatorluğu’na bağlı olduğu sanılmaktadır. Lidyalılar Hitit Devleti’nin yıkılmasından sonra kuvvetli bir devlet olan Friglerin hakimiyetini kabul etmişlerdir. Frig Devleti’nin Kimmerler tarafından yıkılmasından sonra, Giges’in (Gyges) kral olmasıyla bağımsız bir devlet kurdular. Giges devletin sınırlarını epey genişletti.
Lidyalılar barışa inandığından, Asurlular ve lyonyalılarla iyi geçinmiştir. Bunun bir sonucu olarak Efes’ten başlayarak Sard’dan geçen ve doğuya giden Kral Yolu’nu açmıştır. Aynı zamanda bu yol üzerinde konaklama tesisleri kurmuş ve güvenliğini sağlamıştır.
Mermnadesler sülalesinden Şahin Krallar adıyla anılan Lidya, krallarının öncülüğünü yapmıştır. Giges’in bir Kimmer saldırısıyla ölmesinden sonra sırayla Ard Sad-yattes, Alyattes ve Kroisos tahta geçmiştir. Ayrıca bu dönemde Lidya Devleti’nin sınırları İç Anadolu yaylası ve Kızılırmak Nehrine kadar ulaşmıştır. Kral Alyattes döneminde Kim-merler ülkeden kovulmuştur. Aynı zamanda bu kral döneminde (yaklaşık M.Ö. 607 tarihinden itibaren) devletçe ilk madeni para basılmıştır.
Alyattes’in milattan önce 560 yılında ölümü üzerine yerine oğlu Kroisos geçmiştir. Bu dönemde devletin zenginlik refahı yükselmiş ve Yunanlılarla ilişkiler kurulmuştur. Anadolu’nun büyük bir kısmını ele geçiren Kroisos, Pers Kralı Key-hüsrev ile Kızılırmak Nehri yakınında savaşmıştır. Daha sonra Lidya’nın başkenti Sard’ı (Sardes) kuşatan Keyhüsrev 14 günlük bir mücadeleden sonra şehri alarak Lidya Kral-lığı’na son vermiştir(M.Ö. 546). Daha sonra bir eyalet haline gelen Lidya, sırayla Büyük İskender, Selefkiler, Bergama Krallığı ve en son Romalıların eline geçmiştir.
Sosyal Hayat
Doğu ile batı arasında ticaretin gelişmesini sağlayan Lidyalıların en büyük meşgaleleri ticaret olmuş ve zengin olmuşlardır. Ticaretin yanında dokumacılık, çömlekçilik, deri ve madencilikte ileri gitmişlerdir.
Ordu ve Askerlik
Lidyalılar ticaretle uğraşırlardı. Bu sebeple, bu servet ve devleti korumak amacıyla ücretli askerlerden oluşan bir ordu kurmuşlardır. Lidya devletinin yıkılmasının tek sebebi, kendilerinden oluşan milli bir orduya sahip olmamalarıydı.
Yazı, Dil ve Edebiyat
Lidya dili, eskiden Lidya’da konuşulan bir eski ön Asya dilidir. Bu dille ilgili bilgilerin çoğu Sard’da ele geçirilen 64 yazıta ve diğer belgelere dayanmaktadır. Son araştırmalar Lidya dilinin Hint-Avrupa dil grubuna giren Hitit-Luvi örneğinden olduğunu ortaya çıkarmıştır.
