Anadolu Uygarlıkları: Frigler
Bazı kaynaklarda, ilk Çağ tarihinde Sakarya Nehri dolaylarına Frigya dendiği belirtilmektedir. Ancak bulunan bazı kazılardan ve Asur tabletlerinden batıda Gediz ve Menderes nehirlerine, doğuda Kızılırmak’a kadar yayılmış olan bölgeye Frigya dendiği anlaşılmıştır. Friglerin, ege göçleriyle veya boğazlar üzerinden geldikleri sanılmaktadır.
Siyasi Tarih
Friglerden kalan yazılı belgeler henüz okunmadığından onlar hakkındaki bilgiyi Yunan yazarlarından, Asur vesikalanndan ve dağıldıkları, yerlerdeki höyüklerden çıkarılan yazısız kalıntılardan öğreniyoruz.
Kuzeybatı Anadolu’ya yerleşen Frigler, buradaki insanlarla karışıp kaynaştılar ve zamanla kuvvetlenerek bir devlet kurdular (M.Ö. 1180-676) Homeros’un destanlarında anlatıldığına göre Frigler ziraatçi ve banşsever bir milletti. Başkentleri Gordion’dur. (Polatlı).
Efsaneye göre Frig Kralı Gordios, çift sürerken üstünde kuşların uçtuğunu görür. Bunun sebebini anlamak için şehrin kapısına gider. Orada gördüğü güzel kıza olanları anlatır ve kral olacağını öğrenir. Daha sonra bu kızla evlenen Gordios’un Midas adinda bir çocuğu olur. Frigyada karışıklıklar çıkınca da şehre ilk o girdiği için kral seçilir. Gordion şehrini kurduğu, daha sonra yerine geçen oğlu Midas’ın Batı Anadolu ile Lidya ülkesini hakimiyeti altına aldığı rivayet edilir. Beş yüzyıl devam eden Frig Devleti’nin (M.Ö. 1200-M.Ö.VII yy.) yıkılışına kuzeyden gelen Kimmerler sebep olmuştur.
Frig Medeniyeti
Frigler çiftçilikle uğraşan barışçı ve zengin bir milletti. Bir efsaneye göre ilk Frig kralı köylü olup, çiftçi boyunduruğunu oka bağlayan kördüğümün sahibi idi. Aynı zamanda Homeros destanı, Frigyalıların hayvan sürülerinin bolluğundan, cins atlarından bahsetmektedir. Ayrıca onlarda çift bozan ve öküz öldüren kimse idam edilirdi. Özellikle ülkenin tek zenginlik kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Frig kralları çiftçilik ve hayvancılığın korunması için çalışmış ve her türlü tedbiri almışlardır.
Devlet İdaresi
Frigler, krallıkla idare edilirlerdi. Genellikle Frig kralları, Gordios ve Midas adlarıyla anılmışlardır. Bazı tarihçilere göre de Midas sözü, bir hükümdarlık unvanı idi. Ayrıca krallar ülkenin ve tarımın gelişmesi için çalışmışlar ve buna dair ağır hükümlü kanunlar koymuşlardır. Devlet idaresinde de ilk sıralarda Hititlerin, daha sonra da Yunanlıların etkisinde kalmışlardır.
Sosyal Hayat
Halk tarım ve hayvancılık yapardı. Bu sebeple kendileri varlıklı ve hükümetleri de zengindi. Hayvan sürülerinin çokluğu, ekilen ve dikilen alanın fazlalığı refah seviyesini gösterirdi. Ayrıca dokumacılık, dantel ve tentene(uzun dantel) örücülüğü ve maden işçiliği ile uğraşmış, demire su vermişlerdir. Aynı zamanda sosyal refahları yerinde olduğu için barışçı bir yapıya sahip olmuşlardır.
Ordu ve Askerlik
Frigler çiftçilik, hayvancılık ve işçilik yaptıkları için başka ülkeleri istila etmeyi düşünmemişlerdir. Ancak kralın özel muhafazası için küçük bir ordu bulundurmuş ve savaş halinde halkın da orduya katılmasını sağlamışlardır.
İlk birlikleri Hitit ordu birliklerinin etkisi altında yaya ve süvari arabalı olarak ikiye ayrılmıştır. Asıl ağırlığı, yaya birliklerine vermişlerdir.
Yazı Dil ve Edebiyat
Friglerin bir taraftan Arami, diğer taraftan Ege yazı sistemlerinin etkisi altında gelişen bir yazı sistemleri vardı. Frig alfabesi M.Ö. V. yüzyıla kadar kullanılmıştır. Frig alfabesi ile Yunan alfabesi arasında benzerlikler söz konusudur. Ayrıca Frig diline ait kalıntılarda Yunan yazılarından gelme otuz kadar kelime, Frig dilini açıklamaya yetmemektedir. Bu dilde Arami-Hitit ve Eski Yunan dillerinden kelimeler ortaya çıkmıştır. Frig edebiyatı hakkında bir bilgi yoktur.
Sanat
Frig sanat ve mimarisi konusunda Anadolu’nun Gordion, Midas şehirleri ile Pazarh’daki mezarlarda veya kayalar içine oyulmuş binalarda yapılan kazılar sonunda fikir edinilebilmiştir. Özellikle frigler maden işçiliğinde çok ileri gitmişlerdir. Resim ve nakışlarda, Frig sanatının bir taraftan Anadolu, diğer taraftan Mezopotamya ve az da olsa Yunanistan’dan etkilendiği söz konusudur. Mimaride Hitit ve Urartuların izleri görülür. Tahta işçiliği ve seramik sanatı da gelişmiştir. Kuyumculuk sanatı da ileri derecededir.
Din ve İnanış
Frigler, din ve inanış bakımından Hititlerin etkisi altında kalmışlardır. Onlar bitkileri yetiştiren bir tabiat tanrıçasına ve onun sevgilisine tapmışlardır. Sakarya havzasının yukarı kısmında (M.Ö.V ve VII yy.) ana tanrıçanın hakimiyetini gösteren abideler görülmüştür. Onlara göre tanrıçaları Kybele bahar mevsiminde sevgilisi (Atis/ Men) ile birleşince tabiat canlanıyor, onu kaybedince de tabiat ölüyor veya kış uykusuna yatıyordu. Frigler tanrıça Kybele’yi o derece benimsediler ki bütün ülkelerini onun mülkü saydılar. Zaman zaman yas ve şenlik ayinleri düzenlediler.
