Erozyon, Fransızca kökenli bir kelimedir ve aşınım anlamına gelir. Coğrafi olarak da yer kabuğu üzerindeki toprağın bir yerden bir yere taşınmasıdır. Bu taşınma akarsu, sel suları ya da rüzgar gibi dış etkilerle oluşur. Doğal bir süreçtir. Doğanın dengesi gereği sürekli meydana gelirler.
Erozyon doğal bir şekilde gerçekleştiğinde her hangi zarar verici bir etki bırakmaz. Çünkü yok olan toprak, doğanın dengesi gereği kendini telafi eder. Ancak doğal bitki örtüsünün tahrip olması ve bilinçsizlik sebebiyle yaşanan erozyon, telafi edilemeyecek bir boyuta gelebilir. Erozyon sebebiyle yok olan verimli topraklar yüzünden tarımsal kapasite düşer ve benzer sorunlar ortaya çıkar. Ne yazık ki, insanların bu konudaki bilinçsiz davranışları bu kayıpları daha çok artırır.
Erozyon Çeşitleri
- Su Erozyonu
En etkili erozyon çeşididir. Suyun toprağı aşındırması şeklinde oluşur. Kendi içerisinde damla erozyonu, yüzey akış erozyonu, oluk erozyonu, yarıntı erozyonu ve akarsu yataklarının oluşturduğu erozyon şeklinde 5’e ayrılır.
- Rüzgâr Erozyonu
Rüzgârın etkisiyle ortaya çıkan toprak kaybıdır. Bitki örtüsünün az ve iklimin kurak olduğu bölgelerde daha çok görülür. Türkiye’de en çok İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde görülür. 3 şekilde meydana gelir. Hava akımı ile uçma, sıçrama ve yüzeyde sürüklenme
- Özel Erozyon Çeşitleri
Akarsu, rüzgar gibi doğal etkilerle değil de, özel şartlarda gerçekleşirler. Bu erozyonların gerçekleşmesi için bazı şartların bir arada mevcut olması gerekir. Özel erozyon çeşitleri; tünel erozyonu, sivri tepe erozyonu, korunmuş sütun erozyonu ve kütle hareketleridir.
Erozyonun Sebepleri
- İklim Değişiklikleri; yağışların çok olması ve rüzgar sonucu erozyon oluşur. Sel suları sebebiyle eğimli arazilerde toprak kayması yaşanır.
- İnsan Etkisi; en önemli faktördür. Bitki örtüsüne zarar verilmesi, yanlış arazi kullanımı, ormanların yok edilip tarla için kullanımı erozyonu hızlandıran sebeplerdir. Ayrıca tarım yapılan alanlarda verimli ürün alabilmek için anız yakılır. Ancak anız yakılması toprağın yapısını bozar ve toprakta yaşayan canlılara zarar verir. Dolayısıyla bu da erozyona sebebiyet verir.
- Bitki Örtüsü; zayıf topraklarda daha çok oluşur. Bu yüzden sürekli ağaçlandırma yapmak gerekir.
- Yanlış Arazi Kullanımı; özellikle ormanların tahrip edilip tarım yapılması, çayır gibi yerlerde hayvanların otlatılması ve arazinin eğim yönünde işlenmesi erozyona sebebiyet verir.
Erozyonun Getirdiği Sorunlar
Türkiye’de %90 su erozyonu, %1’de rüzgar erozyonu gerçekleşir. Senede 500 milyon ton toprak kaybedilmektedir. Dünya üzerinde erozyon sebebiyle yaklaşık 110 ülke çölleşme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Şu ana kadar dünya geneli %30 civarında bir çölleşme gerçekleşmiştir. Genel olarak baktığımızda erozyondan ötürü tarımsal verim de giderek azalmakta, yaşanan toprak kaybı sonucu ortaya taşlık araziler çıkmaktadır. Ayrıca toprağın büyük bir kısmı akarsulara, barajlara ve denizlere kaydığından, zamanla bu yerler toprakla dolabilir. Bu yüzden erozyonun önüne geçmek için hem birey olarak, hem de toplumsal olarak ciddi çalışmalar yapmak gerekmektedir.
Erozyonu Önlemenin Yolları
- Ağaçlandırmayı artırmak ve önem vermek,
- Bitki örtüsünü korumak,
- Tarım arazilerinde anız yakmamak,
- Rüzgar şiddetini engelleyecek bariyerler yapmak,
- Tarla ya da yerleşim yeri yapmak amacıyla ormanları yok etmemek,
- Erozyonun ne olduğu ve korunma yöntemleri hakkından insanları bilgilendirmek,
- Tarım arazilerinde eğime dik işleme yapmak,
- Çayırlarda hayvanları aşırı otlatma yapmamak.
