Belli aralıklarla yeryüzüne doğru sıcak su ya da buhar fışkıran ve aynı zamanda kükürt yayan kaynarcalara gayzer denir. İsim olarak İzlanda dilinde püskürmek – fışkırmak anlamına gelen Geysir kelimesinden türemiş ve literatüre gayzer olarak geçmiştir. Volkanik bölgelerde daha çok görülür. Bir kutup bölgesi olmasına rağmen İzlanda’da çokça mevcuttur. Genellikle özellikleri birbirinden farklıdır. Kimi daha az yüksekliğe, daha az su püskürtürken, bazıları da metrelerce yüksekliğe çıkıp çok fazla su püskürtürler.
Gayzer Nasıl Oluşur ?
Yeryüzüne inen yağmur suları yer altındaki mağara ve oyuklarda birikir. Bu biriken sular magmaya yakın olması sonucu ısınıp, artan basınçla beraber yeryüzüne doğru buhar ya da kaynar su şeklinde patlama yaparlar. Bu fışkıran suyun içerisinde de bir takım kimyasal maddeler mevcuttur. Suyun ilerlediği yolun yapısına göre bu maddeler değişkenlik gösterebilirler. İçinde bulunan mineraller yüzeye çıktığı zaman etrafında tümsekler oluşturur.
Gayzerler elektrik üretimde ve ısıtma gibi çeşitli faaliyetlerde kullanılırlar. İzlanda’da ki gayzer alanları dünyada ticari açıdan en değerli alanlardan biridir. Gayzerlerden gelen sıcak su sera ısınmasında kullanılır ve o soğuk bölgede bitkisel üretime yardımcı olur.
Dünya üzerindeki bir kaç gayzerden kısaca bahsedecek olursak;
Büyük Gayzer, İzlanda
6 saat ile 30 saat arasında yaklaşık 45 metre yüksekliğinde kaynar su ya da buhar püskürtür. Ancak son dönemlerde eskisi kadar etkin değildir.
Old Faithfull Gayzeri, Yellowstone Ulusal Parkı, ABD
Dünya üzerindeki bütün gayzerlerin neredeyse yarısı Amerika Birleşik Devletlerinde diyebiliriz. Bunların en bilineni ise Old Faithfull’dur. Her saatte beş dakika süreyle 30 metre yüksekliğe kadar püskürtür.
El Tatio Gayzeri, Şili
Dünya üzerindeki en yüksek gayzer alanlarından biridir. Buradaki gayzerler sadece birkaç metre yüksekliğe ulaşır.
Velikan Gayzeri, Rusya
Günde 6 ile 8 saat arası bir dakika boyunca 25 metre yüksekliğe kadar su püskürtür.
Suwako Gayzeri, Japonya
Saatlik aralıklarla 40 ile 50 metreye kadar su püskürtür ve en dinamik alanlardan biridir.
Bunların haricinde dünya dışında gayzerler de mevcuttur. Platonda, Neptün’ün uydusu Triton’da da gayzerler keşfedilmiştir. Hatta Mars’ın kuzeyinde de gayzerler olduğu düşünülmektedir. Ancak ülkemizde bulunmamaktadır.
Bu da ilginizi çekebilir Dünyadan Çöl Manzaraları
