Birun Nedir ? Birun Ne Demek ?
Birun Nedir: Birinci avluda yer alan Bîrun halkını, ilmiyeden gelenler, eminler ve diğer hizmet erbabı olmak üzere başlıca üç grupta toplamak mümkündür. Padişah hocası, hekimbaşı, cerrahbaşı, kehhâl-başı, müneccimbaşı, hünkâr imamı ilmiyeden gelen Bîrun görevlileri idi. Emin rütbesinde olan saray vazifelileri ise şehremini, matbah emini, darphâne emini ve arpa emini olmak üzere dört görevli idi.
Bîrun’a mensup diğer hizmet erbabı ise emîr-i alem, kapucular kethüdası, kapıcıbaşılar, Dîvân-ı Hümâyun çavuşları, şikâr ağaları, çaşnigîrbaşı, müteferrikalar, baltacılar, peykler, satırlar, solaklar, tabi u alem mehterleri, çadır mehterleri (mehterân-ı hayme), sakalar ve saraya mensup sanatkârlar (ehl-i hiref) olarak sıralanabilir. Saltanat sancaklarının muhafazasından sorumlu olan emîr-i âlem; Bâb-ı Hümâyun ve Bâbüsselâm‘ı koruyan kapıcılar ve kapıcılar kethüdası; sarayda ve Dîvân-ı Hümâyun’da teşrifatçılık ve bazı zabıta işleri olmak üzere çeşitli önemli görevler üstlenmiş olan çavuşbaşı, saraya ve hükümdara ait atlara bakan mîrâhur (imrahor), saray dâhilinde ve dışarıdaki bahçe ve bostanlara bakan, padişah ve saray erkânına ait kayıkları çalıştıran bostancıların ve kayıkçıların âmiri olan bostancıbaşılar da sarayın Bîrun erkânı arasında en tanınmışları idi.
Resim: Sarayın Birûn teşkilatından Bostancılar Ocağı’nın başı olan Bostancıbaşı. Ignatius Mouradgea D’ohsson, Tableau, Général de l’Empire Ottoman, Paris 1787.
Kaynak: Prof. Dr. Arzu Terzi
