İlk Türk Sinemacısı Kimdir ?
İlk Türk sinemacısı Fuat Uzkınay: 1888 yılında İstanbul Üsküdar’da doğdu. İstanbul Sultanisi’ni bitirdikten sonra Darülfunun’da fizik kimya öğrenimi aldı. Aynı günlerde İstanbul İdadisi’nde öğretmenlik ve dahiliye memurluğu yapıyordu. Bu dönem II. Meşrutiyet’in ilanının getirdiği serbestiyle İstanbul’da sinemaların çoğaldığı bir dönem oldu. Osmanlı toplumu sinemaya aşırı ilgi duyuyordu. Uzkınay, okulda öğrencilere sinemayı tanıtan ve öğreten dersler verdi. İstanbul’da bulunan sinemacı ve fotoğrafçı Sigmund Weinberg‘den sinema gösterisinin nasıl uygulandığını öğrenerek; öğrencilere filmleri bizzat kendisi oynattı. 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı başlayınca yedeksubay olarak askere alındı. Savaşın ilk günlerinde (14 Kasım 1914) 93 Harbi (1877-1878 Osman Rus Savaşı) sonrasında Ruslar tarafından Yeşilköy’e inşa edilen Ayastefanos Anıtı‘nın yıkılışını 150 metrelik filme çekti ve Türk Sineması’nda ilk kez film çeken kişi ünvanını kazandı.
1915 Ağustos ayında Anafartalar’daki savaş yıllarını ve muharebeleri filme aldı. 1915 sonunda Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın emriyle kurulan “Merkez Ordu Sinema Dairesi”nde (MOSD) Cemil Filmer ve Mazhar Yalay ile birlikte görev aldı. Uzkınay, bu kurumun başındaki Weinberg’in yardımcılığını üstlendi. Harbiye Nazırı Enver Paşa‘nın ailesini filme çekti. Ardından savaş boyunca Van Der Goltz Paşa’nın Cenaze Merasimi, General Townshend, Alman İmparatoru’nun Dersaadet’e Gelişi, II. Abdülhamit’in Cenaze Merasimi gibi belgesel filmler çekti. Bugünkü Aya İrini Kilisesi’nin bir kısmı sinema salonu haline getirildi ve burada savaş döneminde çekilen Filmleri gösterdi. Bir süre “Merkez Ordu Sinema Dairesi”nin başına geçti. Savaş bittikten sonra “Mürebbiye” filmini ve işgal altındaki kentlerde protesto gösterilerini çekti. 1922’de Kurtuluş Savaşı’nın son olaylarını içeren “Zafer Yolları” adlı orta uzunluktaki belgesel filmi çekti. 1924’te ordunun sinemacılık kolunun yeni baştan düzenlenmesi üzerine , bu kurumun Laboratuvar Grup Amriliği’ne atanmıştır. 1936’da Montrö nedeniyle Akdeniz gesisine çıkan Türk donanmasının seferini filme aldı. Emekli olduğu 1954 yılına kadar bu görevde kaldı. 29 Mart 1956’da İstanbul Göztepe’de vefat etti. Pek çok kişi tarafından tanınmasada, bilenler onu hep “İlk Türk Sinemacısı” olarak hatırlayıp, anacaklar…
