1960 Sonrası Dünyadaki Siyasi Gelişmeler

1960 Sonrası Dünyadaki Siyasi Gelişmeler

1960 Sonrası Dünyadaki Siyasi Gelişmeler ve Tarihsel Süreç..

Arap-İsrail Savaşları Tarihi 1967 (Altı Gün) Savaşı:

• 1967’de başlayan İsrail-Arap (Mısır-Ürdün ve Suriye) Savaşı ABD’nin desteğini alan İsrail’in kesin üstünlüğü ile sonuçlanmıştır.

1973 Yom Kippur (Ramazan) Savaşı:

• Müslümanların kutsal ayı olan Ramazan ve Yahudilerin kutsal ayı olan Yom Kippurda Mısır ve Suriye’nin İsrail’e karşı başlattığı bu savaş da İsrail’in üstünlüğü ile sonuçlanmıştır.

Camp David Antlaşmaları (1978):

• Mısır’ın batıya yakınlaşma politikası sonucu Amerika gözetiminde Mısır ve İsrail arasında imzalanan bu antlaşmanın biri Orta Doğu barışının diğeri ise İsrail ile Mısır barışının esaslarını belirlemiştir.
• 26 Mart 1979’da Washington’da imzalanan İsrail-Mısır Barış Antlaşması iki devlet arasında 1948’den beri süren savaş haline son vermiş; Mısır’ın Arap dünyası ile bağlarının tamamen kopmasına sebep olmuştur.

İslam Konferansı Örgütü (1969)

• Kudüs’te yer alan El-Aksa Cami’nin kundaklanması sonucunda Fas’ın başkenti Rabat’ta toplanan İslam ülkeleri tarafından kurulmuştur. Aynı zamanda İslam Konferansı Örgütü’ne bağlı en önemli kuruluşlar İslam Kalkınma Bankası ve İslam Haber Alma Ajansı’dır.

Ekmeleddin İhsanoğlu

Türkiye’nin de üyesi olduğu İslam Konferansı Örgütü’nün Genel Sekreterliği’ni 2005’ten beri üstlenmektedir. Aynı zamanda bilim nobeli olarak adlandırılan Koyre Madalyası’nı alan ilk Türk bilim adamıdır.(2008)

Bilimsel Gelişmeler:

• ABD’nin ardından, Sovyetler kendine ait ilk atom bombasını 1949’da yapmıştır.
• SSCB 1957’de atmosferi geçerek uzaya çıkan ilk araç olan Sputnik’i fırlattı. Ertesi yıl ABD’de NASA’yı (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) kurmuştur.
• ABD, SSCB’nin Sputnik’in başarısından sonra teknoloji alanında kaybetmiş olduğu üstünlüğü tekrar kazanmak istemiştir. Bu yüzden ABD, Amerikan uydusu olan Explorer 1’i 1958’de uzaya fırlatmıştır.
• Ayın yüzeyine inen ilk insan yapısı nesne Sovyetler tarafından 1959’da Vostok roketiyle uzaya fırlatılan Luna-2 adlı uzay aracı olmuştur.
• Uzaya çıkan ilk insan da yine Sovyetlerdendir. Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961’de Vostok-1 uzay aracıyla yerden 301 km yükseklikte yörüngeye yerleşmiştir.
• ABD vatandaşı Neil Armstrong’un 16 Temmuz 1969’da Ay’a ayak basmıştır.
• II. Dünya Savaşı sırasında Amerikalı bilim adamlarının yaptığı ENIAC adlı ilk bilgisayar geliştirilmeye başlandı.
• Biyolojik araştırmalar sonucunda DNA’nın kimyasal yapısı çözüldü.

1942 İlk nükleer reaktör yapıldı.
1953 DNA yapısı çözüldü.
1953 Renkli televizyon yayını başladı.
1954 Çocuk felci aşısı geliştirildi.
1956 İlk video kayıt aygıtı yapıldı.
1958 Kalp pili icat edildi.
1960 Lazer icat edilmiştir.

Kültürel Gelişmeler:

• Avrupa yayın kuruluşları aralarında işbirliği yapmak üzere 1950’de Avrupa Yayın Birliği’ni (EBU) kurmuşlardır
• EBU’nun en önemli faaliyeti 1956’da başlattığı Eurovision Şarkı Yarışması olmuştur.
• Müzikte “caz” ve “blues”un gelişmesi büyük bir devrim yaratmıştır. Bunun yanında Amerikan hayat tarzını sorgulayan “Rock and Roll” müziği ortaya çıkmıştır.
• II. Dünya Savaşı Avrupa’dan Amerika’ya bilim ve sanat alanındaki pek çok kişinin göç etmesine neden oldu. Bu nedenle sanatta Paris için kullanılan “Batı’nın Başkenti” tabiri New York’a geçti.

Spor Alanındaki Gelişmeler:

• Sporda Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerin katıldığı bir organizasyon olan Akdeniz Oyunları, Ekim 1951’de ilk kez Mısır’ın İskenderiye kentinde düzenlenmiştir. Ayrıca Avrupa’da UEFA Şampiyon Kulüpler Kupası 1955-1956 sezonunda ilk kez düzenlendi ve kupanın ilk sahibi İspanya’nın Real Madrid takımı olmuştur.

Ekonomik Gelişmeler:

• Özellikle II. Dünya Savaşı’nın ardından dünyada otuz yıl devam eden hızlı bir ekonomik gelişme süreci yaşanmıştır. Aynı zamanda 1945-1975 arası döneme Muhteşem Otuzlar denilmiştir.

Yumuşama (Detant) Dönemi:

• Bloklar arası karşılıklı savaş tehlikesinin azaldığı siyasi, ekonomik, kültürel ve aynı zamanda teknolojik ilişkilerin yoğunlaştığı dönemdir.

Ping Pong Diplomasisi:

Amerikan ping pong takımının Çin’e davet edilmesi, özellikle ABD ve Çin arasındaki ilişkilerin yeniden başlamasında etkili olmuştur. Aynı zamanda Çin’in Batı Bloku ile diplomatik ilişkilerini başlatan bu süreç “Ping Pong Diplomasisi” olarak adlandırılmıştır.

Silahsızlanma Çabaları:

• Nükleer silahların sınırlandırılması konusu ABD ile SSCB arasında yaşanan “Küba Füze Krizi’nin” etkisiyle başlamıştır. Özellikle 1963 yılında SSCB, ABD ve İngiltere birlikte “Nükleer Denemelerin Kısmen Yasaklanması Antlaşması”na imza atmışlardır.

Salt-ı Antlaşması (1972):

• Nükleer silahların sınırlandırılması yolunda atılan ilk önemli adım, ABD ve SSCB arasında 1972’de imzalanan Salt-ı Antlaşması (Stratejik Silahları Azaltma Görüşmeleri) olmuştur. Bunun yanında nükleer başlıklı füze üretimin sınırlandırılmasına karar verilen bu antlaşma uluslararası ilişkilerde yumuşama ortamını getirmiştir.

Salt – II Antlaşması (1979):

• 1979’daki SALT-Il Antlaşması’yla ise uzun menzilli nükleer silahların sınırlandırılmasına karar verilmiştir; ancak aynı yıl SSCB’nin Afganistan’ı işgal etmesi üzerine ABD Kongresi antlaşmayı onaylamamıştır.

Agik ve Helsinki Nihai Senedi (1 Ağustos 1975):

• Avrupa’da yeni bir güvenlik ve işbirliği sisteminin kurulması; karşılıklı ve dengeli kuvvet azaltılması doğrultusunda “Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı” (AGİK) toplanmıştır. Aynı zamanda ABD, SSCB, Kanada ve Türkiye’nin de aralarında bulunduğu bütün Avrupa devletlerinin (Arnavutluk hariç) katıldığı bu konferansta imzalanan “Helsinki Nihai Senedi” uluslararası ilişkilere bir yumuşaklık getirmiş, gerginlikleri önleyici bir hava yaratmıştır.
• 1994 Budapeşte Konferası’nda AGİT (Avrupa Güvenlik Ve İşbirliği Teşkilatı) ismini almıştır.

Yumuşama Dönemi’nin Gelişmeleri U2 Olayı (1960):

• ABD casus uçağı U2’nin Sovyetler tarafından düşürülmesi olayıdır. Bunun yanında bu olay iki devlet arasındaki ilişkilerde var olan güvensizliğin artmasına yol açmıştır.

Küba Füze Krizi (1962)

• ABD baskısına maruz kalan Küba’ya Sovyetlerin nükleer füzeler yerleştirmesi; aynı zamanda iki süper güç arasında nükleer savaş tehlikesine yol açmıştır. Bununla birlikte ABD’nin Türkiye’deki Jüpiter füzelerini sökmesi karşılığında SSCB’nin de Küba’daki füzeleri sökmesi; Türk-Amerikan ilişkilerinde olumsuzluğa yol açmıştır.

Keşmir Sorunu:

• Hindistan ve Pakistan arasında 1948’den günümüze kadar süren sınır sorunudur. Özellikle 1966’da imzalanan Taşkent Deklarasyonu ile sorununun barışçıl yöntemlerle çözülmesine karar verilmişse de sonuç alınamamıştır.

ABD’nin Vietnam Savaşı’na Girmesi (1965 1973)

• Kuzey ve Güney Vietnam’in 1954 Cenevre Anlaşmaları doğrultusunda seçim yoluyla birleşmesini kendi çıkarlarına aykırı gören ABD; birleşmeye karşı olan Güney Vietnam’a askeri ve ekonomik yardım yapmaya başlamıştır. Aynı zamanda Vietnam Savaşı’na fiilen bulaşmıştır.
• Amerikan kamuoyunda savaşa karşı tepkilerin artması, özellikle ABD’nin Çin ilişkilerini düzeltmesi; aynı zamanda SSCB ile Salt I Antlaşması’nı imzalaması Vietnam Savaşı’nı bitiren 1973 Paris Antlaşması’nın imzalanmasında etkili olmuştur. Bu antlaşma sonucunda, ABD Vietnam’dan çekilmiş ve 17. enlemi Güney ve Kuzey Vietnam arasında sınır olarak belirleyen 1954 Cenevre Anlaşmaları’na geri dönülmüştür.

Muhammed Ali CLAY

Dünyaca ünlü Amerikalı boksör Muhammed Ali’nin, Vietnam Savaşı’na katılmayacağını belirtmesi Dünya Boks Şampiyonluğu unvanının elinden alınmasına ve boks lisansının iptal edilmesine neden olmuştur.

SSCB’nin Afganistan’ı İşgali (1579)

• 1979’da Afganistan’ı işgale başlayan ancak İslamcı milisler karşısında başarı sağlayamayan SSCB 1988’de Cenevre Antlaşması’nı imzalayıp bölgeden çekilmiştir.

OPEC’İN Kurulması (1960)
(Petrol ihraç eden Ülkeler Teşkilatı)

• Bağımsız petrol şirketlerinin pazar bulabilmek için özellikle düşük petrol politikasına yönelmeleri petrol fiyatlarında düşüşe yol açmıştır.
• Irak, İran, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezüella tarafından kurulan OPEC’in öncelikli amacı petrol fiyatlarını 1959’daki seviyelere çıkarmak olmuştur.
• OPEC’in diğer üyeleri ise; Angola, Libya, Nijerya, Cezayir, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Ekvator, Endonezya’dır.

OAPEC’in Kurulması (1967):

(Petrol ihraç Eden Arap Ülkeleri Teşkilatı)

• 1967 Arap-İsrail Savaşı’ndan sonra kurulmuştur. Özellikle OAPEC üyesi devletler Arap petrolünün İsrail’e karşı siyasal bir güç olarak kullanılması kararını almışlardır.
• Üyeleri: Cezayir, Bahreyn, Irak, Kuveyt, Libya, Suudi Arabistan, Suriye, Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Katar’dır.

1973 Petrol Krizi

• 1973 Arap-İsrail Savaşı’nın ardından OAPEC üyesi devletler petrol şirketlerini millileştirmiş; bu durum petrol fiyatlarının yükselmesine neden olmuştur. Bunun yanında bu durum başta Türkiye olmak üzere gelişmekte olan ülkeleri olumsuz etkilemiştir.

Baas Hareketi:

• Orta Doğu’da birleşik ve sosyalist bir Arap birliğinin kurulmasını amaçlayan harekettir. Sosyalizmi Arap dünyasına uyarlamayı hedefleyen Baascılar 1966’da Suriye’de 1968’de ise Irak’ta iktidarı ele geçirmişlerdir.

İran İslam Devrimi (1979)

• 1924’te Riza Şah Pehlevi tarafından kurulan Pehlevi Hanedanliğı’nın İran’ı modernize etmeye yönelik çalışmaları halkın tepkilerine neden olmuştur. Humeyni liderliğinde gerçekleşen devrim sonucunda İran İslam Cumhuriyeti kurulmuştur.